سهم ناچیز هزینه امور پژوهشی از بودجه شرکت‌ها و بانک‌های دولتی

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، این مرکز روند تغییرات هزینه امور پژوهشی شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت را در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور بررسی کرده است.

هزینه‌های تحقیق و توسعه به عنوان یکی از شاخص‌های زیرساختی مهم در توسعه علم و فناوری به حساب می‌آید و برای دستیابی به اهداف تعیین شده بدین منظور در اسناد بالادستی، هریک از بخش‌های دولتی و خصوصی باید سهم خود را ایفا کنند.

در قانون بودجه کشور، اعتبارات بخش دولتی خود به دو قسمت «بودجه عمومی دولت» و «بودجه شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت» تقسیم شده است. با توجه به اینکه، حدود ۶۰ درصد از بودجه کل کشور را بودجه شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی تشکیل می‌دهد، بررسی میزان هزینه امور پژوهشی این واحدها از اهمیت بالایی برخوردار است.

در این گزارش، روند تغییرات هزینه امور پژوهشی شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی دولتی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که هزینه امور پژوهشی این واحدها در سه سال اخیر روند نزولی داشته و سهم آن در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ رقم ناچیز ۰.۰۲ درصد از کل بودجه این واحدهاست.

الزام واحدهای مزبور به ارائه گزارش عملکرد سالیانه و افزایش سهم هزینه‌های امور پژوهشی در لایحه بودجه سال‌های آتی از راهکارهای پیشنهادی است.

اعتبارات پژوهش و فناوری در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱

در کشورهای توسعه یافته حداقل ۳.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) آنها به هزینه کرد تحقیق و توسعه اختصاص پیدا می‌کند. این سهم از هزینه کرد تحقیق و توسعه در کشورهای مختلف متناسب با سطح توسعه یافتگی آنها، بین بخش دولتی و خصوصی توزیع شده است. در برخی از کشورها سهم بخش خصوصی نزدیک به ۸۰ درصد و سهم بخش دولتی ناچیز است. در برخی دیگر از کشورها این توزیع برعکس و بعضی دیگر نیز به صورت مساوی تقسیم شده است.

در اسناد و قوانین مختلفی نیز سهم هزینه کرد تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور به تفکیک هریک از بخش‌های دولتی و خصوصی آمده است.

در سیاست‌های کلی علم و فناوری کشور تأکید شده است که هزینه کرد تحقیق و توسعه (R&D) تا چشم انداز ۱۴۰۴ باید به ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور برسد که براساس شاخص‌های کلان علم و فناوری نقشه جامع علمی کشور، ۵۰ درصد از آن را باید بخش دولتی تأمین کند (حدود ۲ درصد).

به طور خاص، قانونگذار در جدول (۱۳) ماده (۶۶) قانون برنامه ششم توسعه تصریح کرده است که سهم اعتبارات پژوهش و فناوری بخش دولتی از تولید ناخالص داخلی در سال ۱۴۰۰ به ۱.۵ درصد برسد.

جدول اعتبارات پژوهش و فناوری در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ (مبالغ به میلیون ریال)

با توجه به داده‌های جدول، سهم اعتبارات پژوهش و فناوری بخش دولتی از تولید ناخالص داخلی در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ حدود ۰.۲۵ درصد است که از هدف تعیین شده در قانون برنامه ششم توسعه برای سال ۱۴۰۰ یعنی ۱.۵ درصد نیز بسیار کمتر است.

هزینه امور پژوهشی شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی دولتی الزامات قانون برنامه ششم توسعه

در قانون برنامه ششم توسعه، احکامی درباره میزان هزینه کرد تحقیق و توسعه توسط شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی دولتی تعیین شده است.

ازجمله: هزینه کرد یک درصد از هزینه‌های غیرعملیاتی شرکت‌های دولتی برای امور پژوهشی و توسعه فناوری و هزینه کرد سه درصد از سود قابل تقسیم سال قبل کلیه شرکت‌های دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی و شرکتهای وابسته در امور پژوهش‌های مسئله محور و تجاری سازی پژوهش، به ترتیب در بند «ب» و بند «پ» ماده ۶۴ قانون برنامه ششم توسعه کشور؛ همچنین در بند
«ج» ماده ۶۴ قانون برنامه بر حمایت از پژوهش‌های تقاضا محور تأکید شده است.

برای اجرایی سازی بند «ب» این قانون، شورای عتف به راه اندازی سامانه «سمات ملی» جهت ثبت طرح‌های پژوهشی اقدام کرده است. اما بند «پ» به دلیل ابهام در متن قانون، عدم امکان محاسبه سود قابل تقسیم این شرکت‌ها و نیز عدم ایجاد سامانه مربوطه قابلیت اجرایی پیدا نکرده است.

بند «ج» ماده ۶۴ این قانون نیز به دلیل عدم تطابق پروژه‌های متقاضیان با شرایط تقاضامحور عملکرد قابل دفاعی نداشته است.

روند تغییرات هزینه امور پژوهشی

در قوانین بودجه سالیانه کشور تا سال ۱۳۹۴ مقدار هزینه‌های امور پژوهشی شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت معین نمی‌شد؛ اما از سال ۱۳۹۵ هزینه‌های امور پژوهشی این واحدها به تفکیک در قانون بودجه در پیوست شماره ۳ گنجانده شد.

روند تغییرات بودجه سالیانه شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت در نمودار ۱ و هزینه امور پژوهشی آنها در نمودار ۲ نشان داده شده است.

همانگونه که در نمودار ۱ ملاحظه می‌شود بودجه شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی دولتی از حدود ۶۸۰ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۵ به ۲ میلیون و ۲۸۰ هزار میلیارد تومان در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ افزایش پیدا کرده است (حدود ۳ برابر)؛ اما متناسب با آن، طبق نمودار ۲ هزینه‌های امور پژوهشی این واحدها افزایش نداشته است و حتی سهم هزینه‌های پژوهشی از کل بودجه این واحدها، از مقدار ۱.۶۸۰ میلیارد تومان، معادل ۰.۱۳ درصد در قانون بودجه سال ۱۳۹۸ به عدد ناچیز ۵۱۵ میلیارد تومان معادل ۰.۰۲ درصد در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ افت پیدا کرد.

جدول میزان هزینه امور پژوهشی بخش دولتی در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ و مقایسه آن با وضع مطلوب

با بررسی پیوست شماره سه لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ و تحلیل داده‌های جدول ۲ نتایج زیر به دست آمده است:

۱. در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ بخش عمده شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی دولتی، فاقد هزینه امور پژوهشی هستند و در قسمت هزینه امور پژوهشی مربوط به آنها، مقدار صفر منظور شده است.

۲. شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی دولتی با اینکه حدود ۶۰ درصد از بودجه کل کشور را به خود اختصاص می‌دهند، اما تنها حدود ۲ درصد از مجموع هزینه‌های امور پژوهشی در بودجه کل کشور را به خود اختصاص داده اند و متناسب با میزان بودجه خود در هزینه‌های پژوهشی مشارکت ندارند.

این در حالی است که بودجه عمومی دولت با تشکیل ۴۰ درصد از بودجه کل کشور، تقریباً بار کل هزینه‌های پژوهشی (۹۸ درصد) آن را بر دوش می‌کشد.

۳. هزینه امور پژوهشی «شرکت ها، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی دولتی» در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ کشور برابر با ۵۱۵ میلیارد تومان یا ۰.۰۲ درصد از کل بودجه این واحدها است که در مقایسه با این نسبت برای بخش «بودجه عمومی دولت» (۱.۶۲ درصد) بسیار پایین است.

بنابراین، با توجه به اولویت بخش‌های صنعتی و تولیدی شامل شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی دولتی در انجام هزینه‌های تحقیق و توسعه، ضرورت دارد هزینه امور پژوهشی این واحدها مورد بازنگری جدی قرار گرفته و افزایش یابد.

۴. با توجه به لزوم افزایش هزینه تحقیق و توسعه به ۴ درصد تولید ناخالص داخلی کشور تا سال ۱۴۰۴ و لزوم مصرف حدود نیمی (۲ درصد) از این مقدار در بخش دولتی، انتظار می‌رود که نسبت هزینه امور پژوهشی «شرکت ها، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی دولتی» به GDP کشور به ۱.۲ درصد برسد؛ درحالی که مقدار فعلی این نسبت برابر با ۰/۰۰۵ درصد است و با مقدار مطلوب افق چشم انداز فاصله دارد.

با توجه به روند تغییرات هزینه‌های پژوهشی شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی دولتی و کاهش شدید این هزینه‌ها در ۳ سال اخیر، پیشنهادهای زیر ارائه می‌شود:

- به منظور عملیاتی شدن مصرف یک درصد از هزینه‌های غیرعملیاتی شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی دولتی، مجمع عمومی این واحدها مکلف شوند ضمن اعلام میزان هزینه‌های غیرعملیاتی خود، گزارش سالیانه هزینه کرد این بند را به مجلس شورای اسلامی ارائه کنند.

- بند «پ» ماده ۶۴ برنامه ششم توسعه کشور مبنی بر اختصاص سه درصد از سود قابل تقسیم سال قبل شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی دولتی برای امور پژوهشی و فناوری، پرابهام و فاقد ضمانت اجرایی است و پیشنهاد می‌شود در تدوین برنامه هفتم توسعه کنار گذاشته شود.

- هیچ شرکت، بانک یا مؤسسه انتفاعی دولتی نباید بدون هزینه امور پژوهشی باشد؛ بدین منظور، مجمع عمومی آنها مکلف شوند که در قوانین بودجه سالیانه، حداقلی را برای هزینه امور پژوهشی این واحدها تعیین کنند.

- در کوتاه مدت و به منظور جبران روند کاهشی هزینه امور پژوهشی شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی دولتی در طی سه سال اخیر، مجموع هزینه امور پژوهشی این واحدها در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ به سطح هزینه امور پژوهشی سال ۱۳۹۸ یعنی به مقدار ۰.۱۳ درصد از کل بودجه این واحدها (حدود ۳ هزار میلیارد تومان) افزایش پیدا کند.

- پیشنهاد می‌شود برای جبران عقب ماندگی این بخش در بلندمدت، به مدت ۱۵ سال و سالیانه ۰.۲ درصد بر مقدار هزینه امور پژوهشی شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی دولتی از کل بودجه شأن افزوده شود.

منبع : خبرگزاری مهر

آخرین اخبار علمی

پیشگیری نقش کلیدی در ارتقای سطح سلامت جامعه دارد

یک ساعت پیش

مدیرعامل سازمان بیمه سلامت گفت: استقرار کامل پزشکی خانواده، زمینه‌ساز گسترش اقدامات پیشگیرانه و ارتقای سلامت جامعه است.

ارتباط چربی شکم با بیماری پوستی پسوریازیس

یک ساعت پیش

یک مطالعه جدید می‌گوید که به نظر می‌رسد چربی شکم، نسبت به چربی موجود در سایر نقاط بدن، نشانه هشدار دهنده قوی‌تری برای پسوریازیس است.

اعلام شرایط قیمت گذاری تجهیزات پزشکی با ارز ۴۲۰۰ تومانی

یک ساعت پیش

مدیرکل تجهیزات پزشکی سازمان غذا و دارو گفت: در حال حاضر مقداری کالا با ارز ترجیحی در انبار شرکت‌ها موجود است، اما اجازه قیمت گذاری جدید داده نمی‌شود.

پلاسما؛ از اهدای داوطلبانه تا فروش داروها

یک ساعت پیش

مدیر کل تضمین کیفیت سازمان انتقال خون ایران گفت: پلاسما و خون کامل ممکن است یکسان باشند اما تفاوت آن‌ها در فرآیند اهدا، کاربرد درمانی و نقش استراتژیک در تولی...

آتش سوزی در بیمارستان قلب شهید رجایی؛ دستگیری فرد متخلف

یک ساعت پیش

معاون توسعه مدیریت، منابع و برنامه‌ریزی بیمارستان قلب شهید رجایی تهران از آتش سوزی در بخش اداری این بیمارستان در نخستین ساعات صبح امروز، سه شنبه ۲۰ خردادماه ...

نظام پزشکی اسامی افراد مداخله گر در امور پزشکی را اعلام کرد

یک ساعت پیش

سازمان نظام پزشکی با هشدار درباره فعالیت افراد فاقد صلاحیت در حوزه درمان، فهرستی درباره فعالیت افراد فاقد صلاحیت در حوزه درمان، از متخلفان را منتشر کرد.

خبرگزاری مهر و انجمن اهدای عضو ایرانیان تفاهم‌نامه امضا کردند

یک ساعت پیش

تفاهم‌نامه همکاری خبرگزاری مهر و انجمن اهدای عضو برای ترویج فرهنگ اهدای عضو امضا شد.

پرستاران از «پرستاری» فرار می‌کنند

یک ساعت پیش

دبیرکل خانه پرستار، معتقد است به جای استفاده از واژه «مهاجرت» پرستاران، باید بگوییم پرستاران از حرفه «پرستاری» فرار می کنند.

تصادف شدید اتوبوس و کامیون در محور جاجرود

یک ساعت پیش

تصادف شدید اتوبوس و کامیون در محور جاجرود صورت گرفت و ۶ تیم اورژانس به محل حادثه رسیدند و عملیات امدادرسانی همچنان در حال انجام است.

خودکفایی ایران در تولید کیسه خون و تجهیزات انتقال خون

یک ساعت پیش

مدیر عامل سازمان انتقال خون ایران از پیشرفت‌های فناورانه ایران در زمینه انتقال خون به خودکفائی کامل کشور در تولید کیسه‌های خون خبر داد.

تأکید رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران بر ضرورت بازسازی بیمارستان بهارلو

یک ساعت پیش

رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران بر ضرورت نوسازی و انتقال بیمارستان بهارلو به مکان جدید تأکید کرد.

انتقال HPV از استخر و دستشویی عمومی واقعیت دارد؟

یک ساعت پیش

استاد بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی تهران با انتقاد از انتشار اطلاعات نادرست درباره ویروس HPV در شبکه‌های اجتماعی، بر لزوم نظارت و آگاه‌سازی عمومی تأکی...

توصیه‌های تغذیه‌ای در شرایط آلودگی هوا

یک ساعت پیش

در دهه‌های اخیر برخی از مطالعات نشان داده‌اند که اثرات مضر ناشی از آلاینده‌های هوا مثل ذرات معلق بر سلامتی می‌تواند از طریق دریافت مواد مغذی ضروری و اسیدهای ...

معجونی برای رفع عطش، کنترل وزن و تقویت خلق‌وخو

یک ساعت پیش

با شروع روزهای گرم سال، آب دوغ خیار به عنوان یک غذای ساده و خنک، می‌تواند بهترین همراه شما برای مقابله با گرما و تأمین سلامت بدن باشد.

خواص درمانی زیتون را بشناسیم؛ پیشگیری از سرطان و سکته مغزی

یک ساعت پیش

عضو هیئت علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک، پیرامون خواص غذایی و درمانی روغن زیتون، نکاتی را مطرح کرد.

کاهش موالید یک زنگ خطر جدی برای کشور است

یک ساعت پیش

عضو هیئت مدیره انجمن متخصصین زنان و زایمان ایران گفت: در حال حاضر میزان موالید کشور ما به کمتر از یک میلیون رسیده و این یک زنگ خطر بسیار جدی برای کشور است.

استقرار آزمایشی دستگاه پرتودهی پیشرفته در سازمان انتقال خون ایران

یک ساعت پیش

مدیر عامل سازمان انتقال خون ایران از استقرار آزمایشی یک دستگاه پرتودهی پیشرفته ویژه فرآورده‌های خونی در این سازمان خبر داد.

آغاز طرح ملی پوشش همگانی بیمه سلامت

یک ساعت پیش

مدیر کل بیمه‌گری و جذب منابع سازمان بیمه سلامت ایران، از اجرای قریب‌الوقوع طرح ملی بیمه همگانی سلامت برای همه مردم کشور خبر داد.

با خوردن این میوه افسرده نمی‌شوید

یک ساعت پیش

توت سفید حاوی ویتامین‌های گروه B است. از این رو می‌تواند در کاهش و رفع ترس، اضطراب، عصبانیت و هیجان و استرس مفید و مؤثر باشد. دم کرده پوست درخت توت سفید دارا...

انتشار فهرست مداخله گران درمان؛ زنگ هشدار برای سلامت عمومی

یک ساعت پیش

مدیرکل اقتصاد و درمان سازمان نظام پزشکی یکی از دلایل انتشار فهرست اخیر افراد مداخله گر در درمان را موج گسترده تبلیغات افراد غیرمجاز در فضای مجازی و رسانه‌ها ...

اهمیت صنعت گیاهان دارویی در رشد اقتصادی کشور

یک ساعت پیش

معاون وزیر علوم، بر اهمیت استفاده از ظرفیت گیاهان دارویی در کشور برای ایجاد اشتغال و کسب درآمد تأکید کرد.

چگونه خطر چاقی دوران کودکی را پیش‌بینی کنیم؟

یک ساعت پیش

یک مطالعه جدید می‌گوید کودکان پیش‌دبستانی که به طور طبیعی وزن کم نمی‌کنند، بیشتر احتمال دارد تا سن ۹ سالگی به چاقی کامل دوران کودکی مبتلا شوند.

مراقب سکته قلبی خاموش باشید

یک ساعت پیش

یک متخصص قلب و عروق و فوق تخصص آنژیوپلاستی، نسبت به خطر سکته قلبی خاموش هشدار داد.

تغذیه؛ نسخه‌ای برای سلامتی یا تجویزی برای بیماری؟

یک ساعت پیش

معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: رژیم غذایی سالم نقش کلیدی در حفظ سلامت کبد و پیشگیری از بیماری‌های مختلف دارد.

خطر گرایش متخصصین زنان به انجام اعمال زیبایی

یک ساعت پیش

رئیس انجمن متخصصین زنان و زایمان ایران، نسبت به خطر مهاجرت متخصصین زنان و زایمان از حیطه بارداری و زایمان به انجام اعمال زیبایی هشدار داد.

اجرای طرح ملی «مهر شفا» در غرب تهران

یک ساعت پیش

کلنگ احداث مرکز درمانی شهید حاج قاسم سلیمانی، در قالب طرح ملی «مهر شفا»، در غرب تهران به زمین خورد.

کاهش وزن در میانسالی می‌تواند به طول عمر بیفزاید

یک ساعت پیش

تحقیقات جدید نشان می‌دهد که کاهش تنها ۶.۵ درصد از وزن بدن در میانسالی ممکن است خطر ابتلا به بیماری و مرگ زودرس را در سنین بالاتر کاهش دهد.

سایه بحران ناباروری بر آینده ایران؛ کلید مقابله با چالش جمعیتی چیست؟

یک ساعت پیش

یک فوق تخصص نازایی گفت: تنها سه، چهار سال فرصت برای کنترل روند پیری جمعیت باقی مانده و اطلاع‌رسانی علمی و دقیق به جوانان، بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.

۷ درصد تولید ناخالص ملی ما در تصادفات پودر می‌شود

یک ساعت پیش

رئیس پلیس راهور فراجا گفت: ۷ درصد از تولید ناخالص ملی ما بر اثر تصادفات در کشور پودر می‌شود.

زوال عقل با بیماری‌های قلبی و متابولیک مرتبط است

یک ساعت پیش

یک مطالعه جدید می‌گوید بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و دیابت در بسیاری از موارد زوال عقل نقش دارند.